Osoba, która pragnie zostać komornikiem musi spełniać szereg warunków – jeden z nich to ukończenie wyższych studiów prawniczych i uzyskanie tytułu magistra prawa (identycznie traktowane są zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej). Należy jednak pamiętać, że nie zawsze tak było. Na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów komornikiem mogła zostać osoba bez wykształcenia prawniczego, w tym także nieposiadająca w ogóle wyższego wykształcenia. Dlatego w przepisach przejściowych do ustawy z 29 sierpnia 1997r o komornikach sądowych i egzekucji zawarto art. 102, zgodnie z którym komornicy, którzy w dniu powołania na stanowisko komornika nie ukończyli 35 roku życia, mają obowiązek uzupełnić kwalifikacje dotyczące wykształcenia w ciągu 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy (tj. do 30 października 2007r). Jednocześnie przepis ten wskazywał, że Minister Sprawiedliwości może, na wniosek prezesa sądu apelacyjnego właściwego dla miejsca działania komornika, zwolnić komornika od spełnienia powyższego obowiązku, jeżeli przemawiają za tym ważne względy społeczne lub osobiste obowiązanego. Przepis przewidywał jedną sankcję za nieuzupełnienie wymogu dotyczącego wykształcenia – odwołanie komornika ze stanowiska.
W oparciu o te uregulowania wydany został wyrok WSA w Warszawie z 28 kwietnia 2008r (VI SA/Wa 368/08). Wyrok zapadł na gruncie następującego stanu faktycznego. Minister Sprawiedliwości decyzją z dnia […] listopada 2007* odmówił zwolnienia komornika od spełnienia obowiązku uzupełnienia wykształcenia. W uzasadnieniu decyzji podkreślił iż przedstawione we wniosku okoliczności dotyczące sytuacji osobistej komornika nie były przeszkodami o charakterze nieprzemijającym, uniemożliwiającym uzyskanie w ciągu 10 lat stosownego wykształcenia. Ustawodawca zakreślił odległy termin na spełnienie tego obowiązku, co świadczy o tym, że brał pod uwagę różne sytuacje życiowe i osobiste komorników niepozwalające im na terminowe ukończenie wyższych studiów prawniczych lub administracyjnych, trwających zwykle około 5 lat. Minister wskazał, że komornik nie posiadał nawet świadectwa dojrzałości (matury) i w ogóle nie podjął realizacji obowiązku podniesienia swych kwalifikacji zawodowych. W ocenie organu komornik sądowy, który jest funkcjonariuszem publicznym musi dysponować odpowiednim wykształceniem – wysokim poziomem wiedzy prawniczej, zatem organ nie przyjął argumentacji Prezesa Sądu Apelacyjnego, iż ważne względy społeczne przemawiały za uwzględnieniem wniosku o zwolnienie komornika z obowiązku uzupełnienia wykształcenia.
Po wyczerpaniu środków zaskarżenia opisywana sprawa trafiła do sądu administracyjnego. W skardze komornik podawał liczne okoliczności uzasadniające przyjęcie, że w jego sytuacji zaistniały ważne względy społeczne i osobiste uzasadniające zwolnienie go od obowiązku uzupełnienia wykształcenia. W szczególności wskazał na: dwadzieścia pięć lat pracy w egzekucji sądowej (w tym dwanaście lat pracy na stanowisku komornika), wykonywanie pracy z bardzo dużym zaangażowaniem (po 10 – 12 godzin w tym w wolne soboty), szkolenie aplikantów i asesorów komorniczych, zatrudnianie ośmiu pracowników, brak innych środków utrzymania poza pracą jako komornik, utrzymanie trójki dzieci, obowiązki w stosunku do wiekowej i schorowanej teściowej i matki itp. Ponadto podkreślał, że prezesi sądów i sędziowie nadzorujący jego pracę oraz organy administracji i jego korporacja zawodowa wskazywali na szereg okoliczności, które w ocenie skarżącego należałoby zaliczyć do ważnych względów społecznych lub osobistych odnoszących się do niego.
Zaskarżona decyzja ministra została uchylona (póki co ten wyrok jest nieprawomocny). W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że „odniesienie się do wszystkich tych okoliczności [powoływanych przez komornika – Quake] przez organ administracji publicznej Sąd rozpoznający sprawę musiał ocenić jako niewystarczające i powierzchowne”. W ocenie sądu skarżący skonkretyzował jakie jego zdaniem zaistniały ważne względy społeczne i osobiste, które uzasadniają zwolnienie go z obowiązku uzupełnienia wykształcenia. Natomiast Minister Sprawiedliwości, nie odniósł się w zakresie wymaganym przez przepisy (art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.) do wskazywanych argumentów oraz nie dokonał ich oceny, nie uzasadniając swojego stanowiska a skupiając się wyłącznie na faktycznym nieuzupełnieniu wykształcenia przez skarżącego. Zdaniem sądu organ administracji zrezygnował z przeanalizowania najistotniejszego aspektu sprawy, to jest tego, że ścierają się w niej interes społeczny (ogólny), wyrażający się w dążeniu do posiadania przez komorników wykształcenia wyższego, z ważnymi względami społecznymi lub osobistymi leżącymi po stronie skarżącego. Dlatego w uzasadnieniu decyzji zabrakło wyjaśnienia przyczyn, dla których spośród dóbr tych jako najistotniejsze wybrano dobro społeczne (ogólne) z pominięciem rozważań o charakterze i istocie ważnych względów społecznych i osobistych skarżącego.
Jest to dość ciekawe rozstrzygnięcie. Sąd nie zanegował uprawnienia Ministra do wydania komornikowi decyzji odmownej. Wręcz przeciwnie, wskazał, że jej wydanie jest w dalszym ciągu – po ponownym przeprowadzeniu postępowania – możliwe. Jedyny błąd jaki w niniejszej sprawie został popełniony polegać miał na niedostatecznym uzasadnieniu zapadłego rozstrzygnięcia. W skrócie całe zagadnienie można zdefiniować następująco: im większe „luzy decyzyjne” ma organ przy wydawaniu określonego rozstrzygnięcia (tzw. decyzja uznaniowa), tym większa jest rola jego właściwego uzasadnienia. Jest to w zasadzie rozwinięcie poglądu wyrażonego przez TK w wyroku z dnia 7 maja 2002r (SK 20/00, OTK-A 2002/3/29), zgodnie z którym im bardziej niedookreślone są przesłanki podjęcia decyzji, tym bardziej szczegółowe, pełne i przekonujące musi być uzasadnienie powodów przyjęcia przez organ stosujący prawo danego rozumienia określonego pojęcia.
– – –
* Nie rozumiem jaki jest sens usuwania z publikowanych w internecie orzeczeń takich informacji jak np. data wydania decyzji lub wysokość zobowiązania podatkowego. To nie są informacje stanowiące dane osobowe. Nie są to również informacje objęte tajemnicą prawnie chronioną.
Quake 